Behatu babesteko: itsasoko biodibertsitatea MATERetik

Itsasoak hitz egiten digu, baina entzuteko gertu egon behar dugu. Eta esperientzia gutxik ahalbidetzen dute hurbiltasun hori, hala nola MATER ontzian ontziratzea, non jarduera bakoitza inguratzen gaituen biodibertsitatea ezagutzeko, ikasteko eta babesteko aukera bihurtzen den. 2024 honetan, Euskal kostaldean murgildu gara berriro, balio ekologiko handiko kostaldea, eta emaitza argigarria bezain zirraragarria izan da: 139 behaketa egin ditugu, herritar zientziaren bidez 61 espezie identifikatu ditugu. 

📍 Euskal kostaldea: biodibertsitatearen korridorea

Itsaslabar bertikalen, plataforma harritsuen, itsaspeko belardien eta ur irekien artean dago euskal kostaldea, benetako korridore ekologiko gisa. Oraindik gutxi eraldatutako ingurune honetan habitat eta espezie ugari daude, eta horietako asko sentikorrak edo mehatxatuak..

MATERek 2024an egindako irteerei eta ekoaktibitateei esker, talde biologiko askotako espezie adierazgarriak erregistratu ahal izan dira: algak eta moluskuak, itsas hegaztiak, arrainak, zetazeoa… Behaketa bakoitza zorroztasun metodologikoz egin da, eta “MATERen biodibertsitate jarraipen” programaren parte da. Programa honek dibulgazio zientifikoa eta herritarren parte-hartze aktiboa uztartzen ditu. Ohar batzuk Jaizkibel-Ulia itsasertzean egin dira “Kostaldea aztertzen” udazkeneko proiektuan, eta beste batzuk euskal kostaldeko hainbat puntutan erregistratu dira MATER ontziko nabigazioetan.

🔭 2024ko behaketa nabarmenenak

Aurtengo behaketa esanguratsuen artean, hauek azpimarratu ditzakegu:

🐬 Zetazeoak

  • Izurde marraduna, behaketa 1 (Stenella coeruleoalba): kolorazio marratuagatik eta portaera gregarioagatik da bereizgarria, eta abiaduraz eta koordinazioz harritzen diren taldeetan agertzen da.
  • Izurde arruntaren 2 behaketa (Delphinus delphis): gure uretan ohikoenetako bat, MATERetik gertu saltoka ikusi dute, handi eta txikien harridura eraginez.
  • Izurde mularraren behaketa bat (Tursiops truncatus): behaketa bereziki nabarmena, hain ohikoa ez den espeziea delako, gure urek zetazeo handien igarobide gisa duten eginkizuna erakusten duena.

🐦 Itsas eta kostaldeko hegaztiak

  • Kaio erreidorea (Chroicocephalus ridibundus), Phalacrocorax carbo (ubarroi handia) eta alcatraz atlantikoa (Morus bassanus) dira itsas zeruko protagonistetako batzuk.
  • Ubarroi mottoduna (Gulosus aristotelis) nabarmentzen da, espezie sentikorra eta giltzarria itsasertzeko ekosistema harritsuetan. Itsasontziaren aurrean dagoen denda fisikoan eskuragarri dugun jertse berriaren protagonista egin dugun.
  • Era berean, martin arrantzalea (Alcedo atthis) eta abubilla arrunta (Upupa epops) bezalako hegaztiak hauteman dira, itsasertzeko ornitologia-aberastasuna nabarmentzen duena, itsas espezie hutsetatik haratago.

Juan Carlos Fajardoren argazkia

🐟 Arrainak eta fauna bentonikoa

  • Espezie ikusgarriak: itsas ilargia (Mola mola), tintorera (Prionace glauca) eta orada (Sparus aurata), kostaldeko eta pelagiko ekosistemen arteko lotura agerian uzten dutenak. Arrain hauek hondakin bilketetan, Jaizkibeleko itsaslabarretako nabigazio dibulgatiboetan eta biodibertsitatearen jarraipenerako irteera berezietan idnetifikatuak izan dira.
  • Itsas hondo harritsuetan: lapak (Patella sp), karramarro korrikalaria (Pachygrapsus marmoratus) eta karramarro ermitauak (Diogenes pugilator) behatu dira.

🌿 Algak, landareak eta kostaldeko komunitateak

  • Algak funtsezkoak dira itsas ekosistemetan. 2024an honako hauek erregistratu dira:
    • Gorriak: Corallina officinalis, Gelidium corneum
    • Berdeak: Codium compressa
    • Hori-ilunak: Dictyota dichotoma
  • Lurreko landaretzan: Armeria euskadiensis eta Crithmum maritimum bezalako halofitoak.
  • Inbaditzaileak ere detektatu dira: Baccharis halimifolia, Robinia pseudoacacia eta Cortaderia selloana, Jaizkibeleko maldetan eragina dutenak. Zorionez, identifikatutako 61 espezietatik, 3 bakarrik izan dira inbaditzaileak.
  • Algak itsaspeko ekosistemaren funtsezko zati dira. 2024an Corallina officinalis eta Gelidium corneum espezie gorriak erregistratu ditugu, Codium sp berdeak eta Dictyota dichotoma arreak.
  • Lurrari dagokionez, Armeria euskadiensis eta Crithmum maritimum landare halofitoak eta erresistenteak daudela egiaztatu da, bai eta zuhaixka eta zuhaitz inbaditzaileak ere, hala nola Baccharis halimifolia, Robinia pseudoacacia edo Cortaderia selloana. Horien hedapena monitorizatu egiten da, Jaizkibelgo magaletan dagoen bertako landaredian duen inpaktuagatik. Zorionez, identifikatutako 61 espezieetatik 3 bakarrik izan dira inbaditzaileak.

🧪Herritar zientzia: itsasoa ikusi eta ulertu

MATER proiektuan egiten diren behaketa hauek ezin lirateke posible herritarren inplikaziorik gabe: parte-hartzaileak, boluntarioak eta jakin-mina duten herritarrak, zientzialari profesionalak izan gabe, datu baliotsuak ematen dituztenak protokolo ulerterraz eta formakuntza oinarrizkoaren bidez.
 Honako sareekin egiten dugu lan: Observadores del Mar,, Eusko Jaurlaritzako AZTERTU programa eta MITECO. Datu hauek partekatzeak aukera ematen du populazioen eboluzioa ulertzeko, espezie inbaditzaileak antzemateko eta klima-aldaketaren eragina ebaluatzeko.
Horrela, irteera bakoitza kontserbazio ekintza erreal bihurtzen da: begiratu, idatzi, partekatu… babesteko.

📅 Hurrengo behaketa irteeran parte hartu!

Ekainaren 14a, larunbata – MATER ontzitik nabigazio berezia
 Delfinak askatasunean ikusi nahi dituzu? Itsas hegaztiak identifikatzen ikasi? Zientzia parte-hartzailean parte hartu?
 Ez galdu hurrengo Zetazeoen Behaketa Irteera MATER ontzitik. Publiko ororentzat egokitua, aditu baten gidaritzapean eta helburu garbiarekin: itsas bizitzarekin konektatzea, hau hobeto zaintzeko.
 🔗 Erreserba egin: www.salmentak.mater.eus
 🎒 Gomendioak: txanoa, eguzki-babesa eta, batez ere, itsasoa begirada berriekin ikusteko gogoa!

Gari Bilbaoren (AMBAR elkartea) argazkia

💙 Itsaso biziago baten alde nabigatzen jarraitzen dugu

Eskerrik asko 2024an MATERekin elkarlanean aritu zareten guztioi; zuen laguntzari esker, itsas bidaia bakoitza jakintza eta ekintzarako aukera bihurtu da.
 Eta zu, animatuko zinateke tripulazio ekohoni bat egitera?
 Behaketa bakoitzarekin, datu bakoitzarekin, begirada kuriositatez beteriko bakoitzarekin… gure itsasoen etorkizuna idazten ari gara.